Samo malobrojni znaju kako su Grdelica i Predejane dobili imena

Na mestu današnje Grdelice, za vreme vladavine Turaka, postojalo je naselje pod imenom Derven, što je na turskom tesnac, klisura, ali je je poreklo modernog naziva, sasvim drugačije.

Nekadašnje utvrđeno naselje iznad Grdelice, zvalo se Grad Jelica. Kroz vreme, ime je najpre skraćeno na Gradelica, da bi na kraju postalo Grdelica. Ostaci pomenutog utvrđenog naselja, vidljivi su i danas, a poslednjih godina taj prostor je uređen za posetioce.

Teritoriju današnje varoši je srpskoj državi pripojio Stefan Nemanja, nakon što ju je dobio na upravu od Vizantije. Interesantna je priča putopisca Milojka Veselinovića, zabeležena 1872. godine, da je Grdelica bila poznata prihvatna karavanska stanica, u kojoj su se zadržavali putnici u prolazu. Pred kraj turske vladavine, tamo je bilo više od 20 hanova, a najčuveniji, zbog čega je ušao i u pesmu, bio je Džan-Stamenin han.

O poreklu imena Predejane postoje najmanje dve legende, pa iako nijedna danas ne zvuči mnogo ubedljivo, moguće je da u narodnim predanjima ima tragova istine.

Po prvom, Predejane je naziv dobilo u vreme Kosovske bitke. Vojvoda Dejan, za čije ime je vezana legenda o Crnoj Travi, kretao se s vojskom prema Kosovu da pritekne u pomoć srpskom knezu Lazaru. Međutim, kada je stigao do mesta gde se nalazi današnje naselje, čuo je da je bitka završena, da su je Srbi izgubili, a Lazar poginuo. Tada se u narodu počelo pričati da se bitka na Kosovu završila “pre Dejana“, a spajanjem ove dve reči, prema predanju, koje su ispričali Đura Radisavljević i Vladimir Ilić, nastalo je ime Predejane.

Drugu legendu zabeležio je Dobrivoje Rančić, nastavnik u školi u Svođu.  U hanu, na mestu današnjeg naselja, živela je žena Jana, koja je za svoju mnogobrojnu decu stalno prela odeću. Od reči “prede“ i “Jana“, nastalo je Predejane.

Treće predanje nema veze sa imenom, ali ima sa teškom sudbinom naselja.

Kako je vekovima stradalo, bežalo i propadalo, što zbog ratova, što zbog turskog zuluma, stanovništvo Grdeličke klisure, poverovalo je u priču o Nesreći. Krećući se nekada po dnu klisure, nesreća je nosila poveliku torbu punu raznih đakonija, ali baš na mestu današnjeg naselja Predejane, “otkine voj se treklo“ i ona izgubi torbu.

Od tada je neprekidno traži oko Predejana i nikako da je nađe, a bez nje dalje ne može. Tako, pričalo se i prenosilo s kolena na koleno, Predejane i danas živi sa nesrećom.

S.Stojiljković

Pratite REШETKU na Facebook, Instagram, X (Twitter) i TikTok mreži. Budite uvek u toku!