ZABRINJAVAJUĆE: Grad Leskovac nema kontrolu nad opasnim otpadom, ne zna gde on završava, niti kako da reši ovaj problem

U nacrtu Plana upravljanja otpadom na teritoriji grada Leskovca za period 2021. – 2030. godine koji je stavljen građanima na uvid lokalne vlasti priznaju da nemaju tačne podatke o posebnim tokovima otpada, odnosno da ne znaju kako se i gde odlažu otpadna ulja, iskorišćene baterije i akumulatori, otpadni automobili i gume, kao i otpad od elektronskih i električnih uređaja.

Ljudi koji su deo radne grupe koja je izrađivala nacrta ovog plana priznaju da je ovakvo priznanje i više nego zabrinjavajuće.

„Značajan problem predstavlja i činjenica da u Leskovcu ne postoji sistem zbrinjavanja farmaceutskog otpada od građana pa lekovi kojima je istekao rok često završe u kanalizaciji, kontejnerima za komunalni otpad ili na „divljoj deponiji”. Slično je i sa otpadom životinjskog porekla, jer nigde u Leskovcu nemate legalnu niti privremenu lokaciju za deponovanje te vrste otpada, pa smo svedoci da, nažalost, uglavnom završava u rekama ili njivama“, kaže za Rešetku Petar Đurović iz Udruženja građana „Tim 42“.

Kako navodi, u nacrtu plana objašnjeno je da su neke aktivnosti iz prethodnog desetogodišnjeg plana većim delom realizovane i da se u narednom periodu nastavlja sa njihovom realizacijom, ali i da pojedine aktivnosti nisu realizovane.

„Što znači da je na nadležnima da se i u narednih deset godina bave istim problemima koji su prepoznati još pre 12 godina. To je dovelo do toga da nadležni, nažalost, nemaju tačne podatke o posebnim tokovima otpada“, objašnjava.

U nastavku teksta prilažemo vam delove teksta iz nacrta plana koji oslikavaju realnu situaciju (ne)kontrole otpada u Leskovcu:

Otpadna ulja

Prema Katalogu otpada, otpadna ulja se nalaze u više grupa, ali su najvećim delom obuhvaćena indeksnim brojevima 12 00 00 i 13 00 00. Bilo da se radi o ulju iz friteza, ulju od kuvanja, ili pak motornom ulju i antifrizu, u gradu Leskovcu se ova kategorija otpada ne sakuplja organizovano. Većina postupaka sa otpadnim uljem prepuštena je osobama, bilo pravnim, bilo fizičkim da samoinicijativno rešavaju problem. Ovakav postupak zasigurno pogoduje situaciji da određena količina ulja bude nekontrolisano ispuštena u okolinu, a pogotovo problem motornog ulja.

Ne postoje egzaktni podaci o količinama generisanih otpadnih ulja na teritoriji grada Leskovca. Ne raspolaže se podacima o količini ulja koja se stavljaju u promet, pa nije moguće proceniti ni količine otpadnih ulja na nivou grada. Na području grada radi nekoliko auto-servisa koji sakupljaju otpadna ulja iz motora, menjača, hidraulike. Skladištenje otpadnih motornih ulja se vrši u metalnim buradima koja se dalje transportuju i prodaju rafinerijama u Novom Sadu i Pančevu, radi dalje prerade.

Otpadna vozila 

Otpadna vozila sadrže i opasne sastojke kao što su npr. antifriz, elektrolit iz akumulatora, tečnost za kočnice i ulja koja bi mogla prouzrokovati zagađenje životne sredine. U gradu nema podataka o broju otpadnih vozila. Poznato je da jedan broj ovih vozila najčešće, od strane romske populacije, biva transportovan do nekih privatnih deponija ili se kao staro gvožđe odvoze na mesta gde se vrši otkup ovih sirovina i njihova prerada.

U samom gradu postoje auto-otpadi koji skladište izvožena vozila i bave se prometom polovnih delova. Ne postoje podaci o količinama ove vrste otpada koji se generiše u gradu. Pre postupka reciklaže otpadnih vozila ne izdvajaju se opasne materije i komponente. Delovi koji imaju upotrebnu vrednost se izdvajaju u neznatnoj meri, shodno izraženoj starosti i istrošenosti otpadnih vozila. Određen broj operatera koji su registrovani za reciklažu metalnog otpada imaju uslova da zadovolje zakonsku regulativu za reciklažu otpadnih vozila. Ovi operateri imaju kapaciteta da vrše reciklažu otpadnih automobila u skladu sa propisima.

Otpadne baterije i akumulatori

Istrošene baterije pretežno završavaju na deponijama komunalnog otpada. Na području grada Leskovca ne postoji organizovani sistem upravljanja istrošenim baterijama, stoga je lako pretpostaviti da se taj otpad neadekvatno odlaže na odlagalište, ili pak da završava kao ilegalno odloženi opasni otpad na ilegalnim odlagalištima – „divljim deponijima”. Na pojedinim lokacijama prisutna je kontaminacija zemljišta kiselinom i otpadnom plastikom, koja potiče od nelegalne i nekontrolisane dekompozicije otpadnih olovnih akumulatora.

Postoji postrojenje koje vrši organizovano sakupljanje i preuzimanje otpadnih olovnih akumulatora i davanja usluga trećim licima. Nakon preuzimanja vrši se njihova potpuna reciklaža. Otpadne baterije i akumulatoredelimično sakupljaju preduzeća za promet sekundarnih sirovina i neregistrovani sakupljači otpada.

Ambalaža i ambalažni otpad

Količina ambalažnog otpada na teritoriji grada Leskovca se ne meri i evidencija se ne vrši na sistematski način. Nedostaje sistem upravljanja ambalažnim otpadom, čija količina se stalno povećava zbog rasta udela nepovratne ambalaže, posebno PET ambalaže i limenki. Najveći deo sakuplja se zajedno sa komunalnim otpadom i odlaže na deponije. Ambalaža i ambalažni otpad predstavljaju važan deo otpada koji se može reciklirati, zbog čega je neophodno utvrditi količine ove vrste otpada u ovom trenutku i napraviti projekciju očekivane proizvodnje u narednom periodu.

Otpadne fluorescentne cevi koje sadrže živu

Na teritoriji grada Leskovca ne postoje podaci o količinama otpadnih fluorescentnih cevi. U Republici Srbiji ni u gradu Leskovcu ne postoji odvojeno sakupljanje ovih cevi. One se, zajedno sa komunalnim otpadom, odlažu na deponije. Postoje nekoliko operatera koji sakupljaju i privremeno skladištenje ovaj otpad.

Otpad životinjskog porekla

Otpad životinjskog porekla razvrstan je u grupu otpada 02 00 00 prema Katalogu otpada. Prema podacima Republičke veterinarske inspekcije za 2020. godinu na teritoriji grada Leskovca su registrovana koji produkuju sporedne proizvode životinjskog porekla (SPŽP): 3 klanična objekta sa preradom mesa (goveda, svinje, ovce), 1 klanica sa preradom (živina), 6 većih preradnih kapaciteta klanične industrije i 13 manjih preradnih kapaciteta klanične industrije.

Količina otpada životinjskog porekla i u 2021. godini je iznosila: kategorija 1 i 2 – 53.846 kilograma, kategorija 3 – 564.836 kilograma.

Navedeni objekti poseduju prostoriju za sabiranje životinjskih otpadaka sa temperaturnim režimom do + 4˚S. Odatle se vrši njihov transport do objekta za neškodljivo uklanjanje otpadaka životinjskog porekla (kafilerije) u VU Ćuprija, sa kojom, trenutno, imaju sklopljen ugovor. Transport navedenog otpada vrši se specijalnim prevoznim sredstvom koje ispunjava uslove predviđene važećom zakonskom regulativom.

Neškodljivo uklanjanje životinjskih leševa i otpadaka životinjskog porekla, osim u kafilerijama, može se obavljati i: spaljivanjem u objektu za spaljivanje (dve klanice za sopstvene potrebe na teritoriji grada Leskovca), ubacivanjem u jamu – grobnicu ili zakopavanjem na stočnom groblju, ili za prihranu nekrofagnih vrsta u hranilištima.

U naseljenim mestima na području grada, sitne uginule životinje se zakopavaju na privatnim parcelama, a krupnija stoka se zakopava na nekadašnjem stočnom groblju koje nije u skladu sa propisima, kao ni sa sanitarnim uslovima. Prisutna je i pojava, mada sporadično, bacanja uginulih kućnih ljubimaca u kontejnere.

Iz prodavnica mesa, manje količine životinjskih otpadaka završava na gradskoj deponiji sa ostalim čvrstim otpadom.

Stočna groblja po broju i razmeštaju ne zadovoljavaju potrebe grada. Groblje u vidu jama za sahranjivanje uginulih životinja, nalazi se na području KO Badince, severno od puta Leskovac–Vlasotince. Neuređeno stočno groblje postoji i na teritoriji KO Brestovca, u neposrednoj blizini autoputa. Pomenute lokacije nisu uslovne i u funkciji, jer su potpuno neobeležene, neograđene i komunalno neopremljene. Treba preispitati i proceniti mogućnost da se ove lokacije ponovo stave u funkciju za šta je potrebna kompletna razrada i planske i tehničke dokumentacije, ili izabrati novu lokaciju.

Poljoprivredni otpad

Neadekvatno je upravljanje otpadom na farmama (ne postoje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda ni objekti za skladištenje stajskog đubriva), što dovodi do zagađenja vodotokova nutrijentima. Nekontrolisano ispuštanje tečnog otpada sa farmi, zbrinjavanje čvrstog stajskog otpada i životinjskih ekskremenata u neadekvatne jame su stalna praksa na seoskim imanjima u gradu Leskovcu. Takođe, potrebno je naglasiti, da u urbanim područjima grada nije dovoljno omogućeno selektivno odvajanje biorazgradivog otpada.

Prisutna je i druga kategorija animalnog otpada koji se javlja kao posledica gajenja domaćih životinja na poljoprivrednim gazdinstvima ili farmama. Postoji izrazito veliki ekološki problem oko zbrinjavanja tečnog i čvrstog stajskog otpada sa stočarskih farmi. Nekontrolisano ispuštanje tečnog otpada sa farmi, zbrinjavanje čvrstog stajskog otpada i životinjskih ekskremenata u neadekvatne jame su stalna praksa na seoskim imanjima. Ako se ovome doda i nekontrolisana ispaša gde stoka dolazi u kontakt sa širom površinom, može se konstatovati veliki rizik po stanje životne sredine a posebno uticaj na kvalitet voda.

Farmaceutski otpad

Na teritoriji grada Leskovca ne postoji sistem zbrinjavanja farmaceutskog otpada od građana i uglavnom takav otpad završi u kanalizaciji, kontejnerima za komunalni otpad ili na „divljoj deponiji”. Apoteke treba da preuzmu farmaceutski otpad od građana, ali u praksi samo nekoliko apoteka promoviše ovu uslugu. Učešće javnosti u odvojenom sakupljanju je vrlo malo.

Đurović ipak ističe da pozitivna stvar u LPUO jeste što su planirane podsticajne mere za građane i građanke koji praktikuju primarnu selekciju otpada u svojim domaćinstvima, kao i planirana sredstva namenjena edukaciji stanovništva.

„Odgovornost za realno stanje sa tokovima otpada je na nadležnim službama i institucijama, registrovanim zagađivačima, ali i na nama, građanima i građankama Leskovca, jer se naša uloga u upravljanju otpadom ne završava onog trenutka kad izbacimo smeće“, zaključuje.

Kako  kaže, baš zato građani i građanke treba da iskoriste priliku i učestvuju na javnoj raspravi na kojoj će LPUO biti predstavljen i da svoje primedbe i predloge upute Odeljenju za zaštitu životne sredine putem mejla ili preko pisarnice Gradske uprave.

Pratite REШETKU na Facebook, Instagram, X (Twitter) i TikTok mreži. Budite uvek u toku!